V Kongres Archiwów Społecznych
Dziękujemy za Waszą obecność, inspirujące rozmowy i niezwykłe spotkania! V Kongres Archiwów Społecznych odbył się w dniach 29.09–1.10.2023 w Lublinie i online na platformie kongres.cas.org.pl. Wzięło w nim udział prawie 600 osób!
Organizowany co dwa lata Kongres to święto pasjonatek i pasjonatów, którzy zajmują się oddolnym dokumentowaniem historii. Do uczestnictwa w wydarzeniu i wzajemnej inspiracji zaproszone zostały nie tylko osoby, które bezpośrednio angażują się w prace archiwów społecznych lub zbierają relacje historii mówionej, lecz wszyscy, którzy chcą rozpocząć zbieranie historii, choćby swoich bliskich czy sąsiadów.
Tegoroczną edycję Kongresu poświęciliśmy historii mówionej – zapisywaniu indywidualnych ludzkich losów, w których odbija się wielka historia, ale również – nie mniej ciekawa codzienność. Tysiące nagrań gromadzonych przez archiwa społeczne – historie lokalnych społeczności, pracowników i pracownic, środowisk twórczych – składają się na wielowymiarowy obraz przeszłości i teraźniejszości. Chcemy, aby nagrane opowieści nie milkły w zbiorach archiwów, lecz wybrzmiewały i zostały wysłuchane. Dlatego hasło Kongresu to „Historia na głosy”.
Spacery, zwiedzania, wizyty – wydarzenia towarzyszące
W piątek, pierwszego dnia Kongresu, zjeżdżaliśmy się do Lublina z całej Polski, by wziąć udział w spacerach tematycznych, zobaczyć ciekawe wystawy i odwiedzić ważne dla tego miasta instytucje: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, lubelski oddział Archiwum Państwowego czy miejsce aktywizowania i integracji społecznej lublinian i lublinianek Baobab, prowadzone przez Fundację Homo Faber. W Domu Słów podziwialiśmy oryginalne prasy drukarskie Solidarności, zaś na Lubelskiej Trasie Podziemnej poznawaliśmy wielowiekową historię Lublina.
zwiedzanie wystawy „Lublin. Pamięć Miejsca” w Bramie Grodzkiej 
wizyta w Archiwum Państwowym w Lublinie 
zwiedzanie Domu Słów 
spacer po Lublinie 
wizyta w Baobabie
Wieczór spędziliśmy w Bramie Grodzkiej na niezwykłym spotkaniu z Michałem Hochmanem – lublinianinem, nowojorczykiem, piosenkarzem, emigrantem Marca 1968 roku, którego relacja biograficzna znajduje się w archiwum Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Spotkanie prowadziła Grażyna Lutosławska, dziennikarka Polskiego Radia Lublin.
Prezentacje archiwów społecznych, spotkania, warsztaty
Uroczyste otwarcie Kongresu obejmowało przemowy Katarzyny Ziętal (dyrektorki CAS), Zbigniewa Gluzy (prezesa zarządu Fundacji Ośrodka KARTA), prof. Iwony Hofman (dyrektorki Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS), Tomasza Pietrasiewicza (dyrektora Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”) oraz odczytanie listów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego oraz Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Pawła Pietrzyka i przemówienie dyrektora Archiwum Państwowego w Lublinie, Krzysztofa Kołodziejczyka.
Prowadzące Kongres – Karolina Sakowicz i Joanna Michałowska z CAS 
Katarzyna Ziętal, dyrektorka CAS 
Zbigniew Gluza, prezes zarządu Fundacji Ośrodka KARTA 
Iwona Hofman (dyrektorka Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS 
Tomasz Pietrasiewicz (dyrektor Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”) 
Odczytanie listu Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, dr Pawła Pietrzyka, i przemówienie dyrektora Archiwum Państwowego w Lublinie, Krzysztofa Kołodziejczyka 
Archiwistki społeczne z Ukrainy obdarowały uczestników_czki tradycyjnym wypiekiem, korowajem
Działania Centrum Archiwistyki Społecznej oraz plany na przyszłość zaprezentowały Joanna Łuba i Adriana Kapała. Premierowo pokazaliśmy nową publikację CAS „Podręcznik dla archiwistów społecznych” (więcej o niej wkrótce) oraz film „Historia na głosy” dopełniający kampanię społeczną towarzyszącą Kongresowi.
Następnie zaprezentowały się archiwa społeczne, które na co dzień przeprowadzają, gromadzą i popularyzują wywiady historii mówionej. Mogliśmy poznać nie tylko ich najważniejsze projekty, lecz także zainspirować się rozmaitymi sposobami na wykorzystanie historii mówionej w codziennych działaniach. Zaprezentowały się następujące instytucje:
-
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
prezentująca: Wiola Wejman -
Białostocki Ośrodek Kultury – Centrum Ludwika Zamenhofa
prezentująca: Agnieszka Kajdanowska -
Fundacja Animacja – Praga Gada
prezentujący: Przemysław Olszewski -
Fundacja Kultury Wizualnej Chmura
prezentująca: Aleksandra Grzonkowska -
Ukraińskie Archiwum Społeczne Historii Mówionej
prezentująca: Yaryna Lazar -
Fundacja Ośrodka KARTA
prezentujący: Dominik Czapigo
Wiola Wejman prezentuje Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” 
Agnieszka Kajdanowska o Białostockim Ośrodku Kultury – Centrum Ludwika Zamenhofa 
Przemysław Olszewski o Fundacji Animacja – Praga Gada 
Aleksandra Grzonkowska o Fundacji Kultury Wizualnej Chmura 
Yaryna Lazar o Ukraińskim Archiwum Społecznym Historii Mówionej 
Dominik Czapigo o Fundacji Ośrodka KARTA 
Sesja Q&A z osobami prezentującymi archiwa społeczne, prowadzi Agata Bujnowska
Drugą część dnia wypełniły warsztaty: poznawaliśmy sztukę opowiadania (storytellingu), uczyliśmy się obsługi sprzętu potrzebnego do zrealizowania wywiadu, dyskutowaliśmy nad etycznymi wyzwaniami związanymi z historią mówioną. Po warsztatach był czas na spotkania z przedstawicielami i przedstawicielkami archiwów społecznych i instytucji, dzięki którym lepiej mogliśmy poznać ich działania.
Sobotni wieczór spędziliśmy na spektaklu „Spis kobiet” Kolektywu Polka. Przedstawienie zbudowane zostało na podstawie spotkań i rozmów z kobietami pracującymi w sklepach i punktach usługowych przy ul. 1 Maja w Lublinie.
Prezentacje projektów artystycznych i kulturalnych, debata
Ostatni dzień Kongresu otworzyliśmy inspirującymi projektami artystycznymi i kulturalnymi, wyłonionymi spośród ponad 40 zgłoszeń w ramach open call. Były to:
-
„Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość
prezentujący: Andrzej Hoja -
Etnograficzna mapa gminy Sępólno Krajeńskie
prezentująca: Anna Bińka -
Koalicje pamięci. Dworek „Milusin” 1956–2000
prezentująca: Beata Nessel-Łukasik -
Kroniki sejneńskie
prezentująca: Bożena Szroeder -
Premiks – słuchowisko ludzi zza baru
prezentujący: Kajetan Gołębiewski -
Szpularnia
prezentujące: Krystyna Duniec, Dorota Glac, Marta Jalowska (TERAZ POLIŻ) -
Warszawa zapamiętana – cykl spacerów
prezentująca: Maria Pawlak
Kajetan Gołębiewski prezentuje Premiks – słuchowisko ludzi zza baru
Beata Nessel-Łukasik prezentuje projekt Koalicje pamięci. Dworek „Milusin” 1956–2000 
Anna Bińka prezentuje Etnograficzną mapę gminy Sępólno Krajeńskie 
Bożena Szroeder opowiada o Kronikach sejneńskich 
Dorota Glac, Marta Jalowska i nieobecna Krystyna Duniec (TERAZ POLIŻ) o projekcie Szpularnia 
Maria Pawlak o cyklu spacerów Warszawa zapamiętana 
Andrzej Hoja o wystawie „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość 
Sesja Q&A z osobami prezentującymi projekty, prowadzenie Justyna Dźbik-Kluge
Następnie na kongresową scenę zaprosiliśmy Joannę Łubę (wicedyrektorkę CAS), Marcina Wilkowskiego (Centrum Kompetencji Cyfrowych UW), Annę Wylegałę (Instytut Filozofii i Socjologii PAN) i dramaturżkę Dorotę Ogrodzką, którzy w rozmowie z Justyną Dżbik-Kluge mierzyli się z trudnymi nierzadko wątkami wokół historii mówionej.
Padały pytania o to, jak radzić sobie z emocjami podczas przeprowadzania wywiadu i przy jego opracowywaniu, według jakich kryteriów decydować, które historie zostają nagrane oraz jak zmierzyć się ze strumieniem opowieści i informacji, które odkrywamy w archiwum Webu.
W V Kongresie Archiwów Społecznych wzięło udział 200 osób stacjonarnie i ponad 380 online. Zaproponowaliśmy 26 warsztatów stacjonarnych, 11 warsztatów online, 13 prezentacji, debatę, 2 spektakle, spotkanie z bohaterem kampanii „Historia na głosy”, 4 spacery po Lublinie, 11 wizyt oraz spotkanie przy stolikach z przedstawicielami i przedstawicielkami 13 archiwów społecznych, instytucji czy organizacji pozarządowych.
Dziękujemy za Waszą obecność!
Partnerzy i Patroni Kongresu
Partnerami Kongresu byli Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS oraz Polskie Towarzystwo Historii Mówionej.
Partnerami medialnymi Kongresu byli „Tygodnik Powszechny”, ngo.pl, histmag.org i Radio Lublin.
Wydarzenie zostało objęte Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Lublin oraz Honorowym Patronatem Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
V Kongres Archiwów Społecznych dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Koordynacja programowa i organizacyjna: Karolina Sakowicz i Maria Mossakowska
Zespół organizacyjny i programowy CAS: Esila Adajewa, Agata Bujnowska, Karolina Jakóbowska, Adriana Kapała, Anna Kowalik, Andrzej Konopka, Małgorzata Kudosz, Marlena Lewandowska, Zofia Lisowska, Joanna Łuba, Ewa Majdecka, Joanna Michałowska, Anna Mitas, Karolina Moczulak, Marta, Przybyło, Małgorzata Pankowska-Dowgiało, Gabriela Stępniak, Dominika Szpinda, Michał Zadrzyński, Katarzyna Ziętal
Komunikacja i promocja: Iwona Oleszczuk-Jaźwiecka (koordynacja), Gabriela Jaguszewska, Martyna Leśniak, Kamila Krzewska, Marta Michalska, Żaneta Przybylska
Zdjęcia: Michał Dyjuk
Wideo: Rafał Chojnacki
Tłumaczenie na język ukraiński: Volodymyr Dyshlevuk, Olga Krokowska, Kristina Sribniak
Tłumaczenie na Polski Język Migowy: Łukasz Grzesiuk, Ewelina Lachowska
Współpraca: Wiola Wejman – Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, prof. Iwona Hofman – Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS, Izabella Gawęcka – Kolektyw Polka
Realizacja: MAKE Event
Zdjęcie w głównej identyfikacji Kongresu: fot. Wojciech Zamecznik, 1948 © Juliusz i Szymon Zamecznik / Fundacja Archeologia Fotografii
![III Kongres Archiwów Społecznych [alternatywny tekst]](https://cas.org.pl/wp-content/uploads/2021/01/iiikongres-768x474.jpg)
