Kamil Kmak z III Nagrodą KARTY im. Katarzyny i Janusza Miernickich
Kamil Kmak, społecznik, regionalista, autor i redaktor Społecznego Archiwum Grybowa SAGA, założyciel stowarzyszenia „Saga Grybów”, został laureatem III Nagrody KARTY im. Katarzyny i Janusza Miernickich. Finalistami tegorocznej nagrody zostali Mariusz Sawa z Lubelszczyzny i Katarzyna Winiarska z Warszawy/Białowieży.
Laureat nagrody, Kamil Kmak, od lat zajmuje się odkrywaniem, opracowywaniem i udostępnianiem, często w niecodzienny sposób, materiałów, pamiątek, fotografii i wspomnień dotyczących przeszłości Grybowa, tworzących dziś nowe wymiary tożsamości miasteczka. Działa na rzecz przywrócenia pamięci o przedwojennym Grybowie, w którym splatały się losy społeczności żydowskiej, łemkowskiej i polskiej. Wśród projektów prowadzonych przez Kamila Kmaka ze stowarzyszeniem, mieszkańcami i innymi osobami wymienić można na przykład przedsięwzięcie związane z muralami artysty Arkadiusza Andrejkowa „Cichy Memoriał”, umieszczonymi na ścianach budynków w Grybowie i okolicach. Malowidła te przedstawiają osoby lub całe rodziny reprezentujące Łemków, Żydów, Polaków, ofiary Zagłady, Katynia, akcji „Wisła”, partyzantów Armii Krajowej, a także lokalnych społeczników i artystów. Poprzez swój międzykulturowy wymiar ten patriotyczny projekt ma też charakter antydyskryminacyjny, uczy szacunku i doceniania różnorodności. Kamil Kmak wraz z rodziną, przyjaciółmi ze stowarzyszenia i wolontariuszami opiekuje się również grybowskim cmentarzem żydowskim. Jednym z jego najbardziej imponujących dokonań jest zebranie w ciągu ostatnich 10 lat ponad 3000 imion i nazwisk zapomnianych grybowskich Żydów, w tym ponad 1700 ofiar Zagłady. 1774 zebranych imion i nazwisk zostało umieszczonych na pomniku na cmentarzu żydowskim.
– Wartości i działania Ośrodka KARTA, które budowały od 40 lat i budują w Polsce i poza jej granicami społeczeństwo obywatelskie, kształtują postawy szacunku dla wielu kultur Rzeczypospolitej, są mi bardzo bliskie: dokumentacja Zagłady Żydów, zbrodni katyńskiej, pamięć o wszystkich ofiarach totalitaryzmów, pokazywanie pełnej historii Polski. Dziedzina archiwistyki społecznej, rozwijana i wspierana przez KARTĘ, zbliża perspektywę, pokazuje „wielką” historię z perspektywy jednostek, poszczególnych osób, rodzin, które z sobą sąsiadowały, dzieliły przestrzeń życiową, budowały tożsamość tych miejsc. W ten sposób działamy również ze stowarzyszeniem „Saga Grybów”, mieszkańcami Grybowa i zewnętrznymi podmiotami – poprzez projekty historyczne, artystyczne i edukacyjne, powstające na bazie zasobów Społecznego Archiwum Grybowa. Cieszę się, że nasze starania w Grybowie zostają zauważone i mogą być inspiracją dla innych mniejszych miejscowości – mówi Kamil Kmak.
Finalistami tegorocznej Nagrody KARTY im. Katarzyny i Janusza Miernickich zostali Mariusz Sawa i Katarzyna Winiarska. Związany z Lubelszczyzną Mariusz Sawa jest historykiem doktorem nauk humanistycznych, publicystą piszącym o historii relacji polsko-ukraińskich, a także działaczem społecznym, zajmującym się wydobywaniem z niepamięci prawosławnych cmentarzy historycznej ziemi chełmskiej. Od kilku lat pracuje fizycznie przy renowacji zabytkowych nekropolii, a także przy tworzeniu elektronicznego rejestru cmentarzy i miejsc pochówku Ukraińców w dzisiejszej Polsce. Natomiast Katarzyna Winiarska, związana z Warszawą i Białowieżą, to animatorka kultury i edukatorka, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych UW, współtwórczyni i współprowadząca Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego w Teremiskach koło Białowieży i tamtejszy Teatr w Stodole, należy do grona Liderek i Liderów Dialogu. Pisze doktorat o historii Żydów w Białowieży i działa na rzecz przywracania pamięci o nich. Utworzyła między innymi Wirtualne Muzeum Historii Żydów w Białowieży (www.jewish-bialowieza.pl). Poza tym jako aktywistka Grupy Granica niesie pomoc humanitarną uchodźcom w Puszczy Białowieskiej oraz współtworzy kolektyw Badaczki i Badacze na Granicy.
Nagroda KARTY im. Katarzyny i Janusza Miernickich przyznawana jest za działania na rzecz pamięci historycznej, służące wspólnocie obywatelskiej. Honoruje się nią osobę, która w swojej aktywności, dokonaniach lub postawie kieruje się szeroko rozumianymi ideami i wartościami upowszechnianymi przez Fundację Ośrodka KARTA. Wysokość nagrody to 30 tysięcy złotych oraz dyplom.
Fundatorem Nagrody jest Janusz Miernicki, warszawski przedsiębiorca, który od samego początku istnienia Ośrodka KARTA, wraz z żoną Katarzyną, przyglądał się działalności, w ramach której KARTA chroni i upowszechnia historię widzianą z perspektywy jednostki, działając na rzecz budowania porozumienia i wspólnoty obywatelskiej. W 2018 roku zdecydował, że chce nagradzać osoby, które – podobnie jak KARTA – działają na rzecz pamięci historycznej. Dla uczczenia zmarłej w 2007 roku Katarzyny Miernickiej Nagroda KARTY nosiła jej imię; od listopada 2021 – po śmierci fundatora – przyjęła imię obojga małżonków.