Podsumowanie projektu „Na trwałe”
Pamiątki po olimpijczyku Bronisławie Malinowskim, album dokumentujący działalność Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa w okresie okupacji hitlerowskiej, wyciągnięte spod podłogi i zdigitalizowane szkolne zeszyty sprzed wieku i setki zeskanowanych zdjęć – to tylko kilka efektów drugiej edycji „Na trwałe. Projektu zabezpieczania zbiorów społecznych”.
Każde archiwum i każda kolekcja mają swoje specyficzne uwarunkowania. Jednak największym wyzwaniem związanym z opieką nad zbiorami pozostaje ich opracowanie, czyli uporządkowanie i opisanie. Ważna częścią zachowania zbiorów dla przyszłych pokoleń jest też digitalizacja i udostępnianie. Aby to wszystko zrobić, potrzeba czasu i ludzi. Projekt „Na trwałe” to działanie CAS, którego celem jest wsparcie archiwów społecznych w opiece nad ich zbiorami.
Wyłonione w naborze organizacje, które opisały swoje potrzeby oraz plany na konkretne prace wokół gromadzonych przez siebie zbiorów, otrzymały od nas wsparcie merytoryczne i finansowe. W tym roku, w ramach przeprowadzonych prac archiwalnych, udało się zdigitalizować ponad dwa tysiące obiektów z dziesięciu organizacji. Wiele z nich można obejrzeć na portalu Zbiory Społeczne!
W tym roku w projekcie wzięły udział:
-
Archiwum społeczne Fundacji im. Alicji i Bożeny Wahl
Zobacz zbiory -
Fundacja „Sukcesja” / Archiwum Społeczne Legendy Sportu – Bronisław Malinowski
Zobacz zbiory -
Klub Historyczno-Kolekcjonerski im. Bogusława Wernera
Zobacz zbiory -
Archiwum społeczne Lubelskiego Towarzystwa Ornitologicznego
Zobacz zbiory -
Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Urbanowskiej w Koninie / Konińskie Archiwum Społeczne
Zobacz zbiory -
Muzeum PGR w Gudowie
Zobacz zbiory -
Narwiański Ośrodek Kultury / Narew dawniej i dziś
Zobacz zbiory -
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie / Centralne Archiwum Pielęgniarstwa Polskiego im. Barbary Purtak
Zobacz zbiory -
Sokólski Ośrodek Kultury / Muzeum Ziemi Sokólskiej
Zobacz zbiory -
Stowarzyszenie na rzecz edukacji, animacji kultury i sztuki „Twórcze Powiązania” / SKiBA 2.0 – archiwum społeczne Policealnego Studium Animatorów Kultury „SKiBA” we Wrocławiu
Zobacz zbiory
Kolejnych dziesięć archiwów społecznych otrzymało wsparcie częściowe, które obejmuje wypożyczenie skanera, konsultacje dotyczące konserwacji i opracowania zbiorów, przekazanie dysków zewnętrznych oraz materiałów służących do długotrwałego przechowywania zbiorów.
„Cenię otwartość wszystkich archiwistów i archiwistek społecznych. Każda nasza wizyta była dla nich ważna. Byli doskonale przygotowani. Zadawali konkretne pytania, pokazywali materiały, z którymi mieli największe problemy. Zachwyciły nas – tak jak i w poprzedniej edycji – piękne zdjęcia, unikatowe dokumenty. Nie da się wyróżnić jednego konkretnego zbioru. Wszystkie są niezwykłe, dlatego są w »Na trwałe«”.
– koordynatorka projektu Joanna Michałowska
W ramach projektu CAS przeprowadziło łącznie trzynaście wizyt studyjnych i zrealizowało dziesięć wywiadów pogłębionych – to dla nas bezcenne źródło wiedzy na temat potrzeb archiwistów i archiwistek społecznych. Dzięki ich zaangażowaniu i pracy – wykonywanej często po godzinach, między innymi obowiązkami – kolejne cenne zbiory mogą zostać opracowane i zabezpieczone. Z punktu widzenia CAS ogromną wartością projektu jest możliwość spotkania i rozmowy, dzięki którym lepiej rozumiemy ich problemy oraz dostosowujemy do nich nasze działania.
Historie ze szkolnych zeszytów
Członkowie Klubu Historyczno-Kolekcjonerskiego im. Bogusława Wernera od lat ratują pamiątki związane z miejscowością Seroczyn i okolicami. Tłumaczą: „Podczas działań wojennych miejscowość spłonęła niemal w 80% procentach. Zginęło wtedy około 25% mieszkańców. Z tych powodów każdy zachowany dokument czy zdjęcie jest dla nas dużym odkryciem i cenną pamiątką”. Nie dziwi więc, że członkowie Klubu czasami dosłownie wyciągają je spod starych podłóg jak w przypadku zeszytów szkolnych datowanych na początek XX wieku.
Stowarzyszenie „Twórcze Powiązania” / SKiBA 2.0 prowadzi archiwum społeczne nieistniejącego już Policealnego Studium Animatorów Kultury „SKiBA” we Wrocławiu. Szkoła kształciła animatorów kultury od ponad 64 lat! W ramach projektu zostały opracowane i zdigitalizowane materiały wideo – ponad 200 płyt CD – z zapisem prac dyplomowych i zaliczeniowych słuchaczy różnych kierunków studium. Nagrania stanowią cenny zbiór archiwalny, ukazujący rozwój artystyczny studentów oraz ewolucję programów nauczania w różnych okresach działalności szkoły.
Edyta Wiśniewska i Piotr Horsztyński z Sokólskiego Ośrodka Kultury kompleksowo zajęli się spuścizną Józefa Zalewskiego dotyczącą historii szkolnictwa powiatu – od wydzielenia odpowiedniego do przechowywania miejsca w magazynie aż po zeskanowanie i wprowadzenie wszystkich obiektów do systemu OSA. Zbiór obejmuje setki ręcznie pisanych plansz i dokumentów, dotyczących również działalności szkół, które już nie istnieją.
Zbiory z archiwum Józefa Zalewskiego zgromadzone przez Sokólski Ośrodek Kultury. 
Zbiory zgromadzone przez Sokólski Ośrodek Kultury. 
Kroniki Policealnego Studium Animatorów Kultury „SKiBA”. 
Płyty CD z zapisem prac dyplomowych słuchaczy studium. 
Wspomnieniownik z Policealnego Studium Animatorów Kultury „SKiBA”. 
Zeszyt szkolny ze zbiorów Klubu Historyczno-Kolekcjonerskiego im. Bogusława Wernera. 
Zbiory Klubu Historyczno-Kolekcjonerskiego im. Bogusława Wernera. 
Album ze zbiorów Klubu Historyczno-Kolekcjonerskiego im. Bogusława Wernera.
Od pomysłu do archiwum społecznego
Małgorzata Polkowska jest absolwentką organizowanego przez CAS „Szkolenia na start”, podczas którego przedstawiła pomysł na archiwum społeczne przy Lubelskim Towarzystwie Ornitologicznym. Teraz, w ramach „Na trwałe”, konsekwentnie realizuje swój pomysł – z pomocą CAS opracowała i zabezpieczyła kolekcję ornitologa Jarosława Krogulca, m.in. listy, notatki z badań, referaty, druki ulotne, artykuły i zdjęcia. W planach ma już pozyskanie kolejnych kolekcji.
W Gudowie oczyszczono i zabezpieczono zakurzone albumy, dokumenty i proporczyki – ślady po działającym tu PGR-ze. Część z nich jest przechowywana w piwnicy i wymaga gruntownego uporządkowania. W stodole wciąż stoją maszyny rolnicze. Romuald Kurządkowski i Bożena Kulicz założyli archiwum społeczne, aby zadbać o te pamiątki. W planach mają założenie muzeum.
Agata Smoktunowicz zaczęła gromadzić zdjęcia mieszkańców gminy Narew. Z czasem założyła grupę na Facebooku, gdzie je publikowała. Dziś to już archiwum społeczne ze zbiorem liczącym ponad 3 tysiące fotografii – całość została zabezpieczony w ramach projektu „Na trwałe”.
Zdjęcia mieszkańców gminy Narew. 
Wizyta w Narwiańskim Ośrodku Kultury. 
Przypinki ze zbiorów Lubelskiego Towarzystwa Ornitologicznego. 
Liścik od początkującego ornitologa ze zbiorów archiwum społecznego Lubelskiego Towarzystwa Ornitologicznego. 
Zbiory Muzeum PGR w Gudowie. 
Zdjęcie ze zbiorów Muzeum PGR w Gudowie. 
Proporczyki ze zbiorów Muzeum PGR w Gudowie.
Ważne postaci, cenne pamiątki
Natalia Luniak porządkuje ogromne archiwum twórczości swojej babci i ciotki – artystek Alicji i Bożeny Wahl. Archiwum, poza dziełami sztuki, zawiera liczne negatywy i odbitki dokumentujące artystyczne życie Warszawy lat 70. i 80. oraz działalność prowadzonej przez nie galerii sztuki. Natalia chce, by wszystko było opisane i zabezpieczone najlepiej, jak to możliwe, dlatego cenna była dla niej konsultacja konserwatorska. Dzięki niej mogła odpowiednio oczyścić i przygotować negatywy do digitalizacji – łącznie 125 obiektów.
Jadwiga Gnich i Krystyna Wolska-Lipiec od lat prowadzą archiwum społeczne przy Polskim Towarzystwie Pielęgniarskim. Do projektu „Na trwałe” zgłosiły album z kolekcji Jadwigi Romanowskiej, dyrektorki Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa w latach 1936–1944. Każda strona zawiera fotografie dotyczące działalności szkoły z okresu okupacji hitlerowskiej. Znajdują się w nim również unikatowe zdjęcia Warszawy z sierpnia 1939 roku tuż przed wybuchem II wojny światowej. Oprócz fotografii album zawiera autorskie wiersze oraz rymowane teksty okolicznościowe.
Barbara Andrzejewska i Norbert Wójkowski sukcesywnie opracowują, digitalizują i udostępniają zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zofii Urbanowskiej w Koninie. W ramach projektu „Na trwałe” zatroszczyli się o pamiątki po Ryszardzie Michalskim (1905–1985) – cenionym w Koninie nauczycielu, publicyście, bibliofilu i malarzu-amatorze, regionaliście, społeczniku, pierwszym powojennym kierowniku biblioteki.
Dzięki staraniom Lidii Dobrowolskiej z Fundacji „Sukcesja” udało się zabezpieczyć i opracować trofea i dokumenty przedwcześnie zmarłego olimpijczyka Bronisława Malinowskiego – m.in. plany treningowe, zdjęcia, slajdy, statuetki i korespondencję. W pracy nad archiwum niezwykle cenne było wsparcie konserwatorki, która udzieliła rad dotyczących tego, jak m.in. przechowywać te różnorodne zbiory.
Pamiątki po Ryszardzie Michalskim ze zbiorów Konińskiego Archiwum Społecznego. 
Zbiory Konińskiego Archiwum Społecznego. 
Pamiątki po Ryszardzie Michalskim ze zbiorów Konińskiego Archiwum Społecznego. 
Prace konserwatorskie w Fundacji Wahl. 
Prace konserwatorskie w Fundacji Wahl. 
Archiwum Społeczne Legendy Sportu – Bronisław Malinowski, czyli zbiory Fundacji „Sukcesja”. 
Spodenki Bronisława Malinowskiego. 
Album Jadwigi Romanowskiej. 
Wizyta w Polskim Towarzystwie Pielęgniarskim.
Każde ze wspomnianych archiwów społecznych to osobna opowieść: o pamięci, determinacji, lokalnej dumie i pracy, często niewidocznej dla osób z zewnątrz. Cieszymy się, że „Na trwałe” pozwala wybrzmieć opowieściom i przetrwać kolejnym bezcennym zbiorom!
***
W wizytach studyjnych wzięły udział: Ewa Hubar, Adriana Kapała, Monika Matusiak-Kondefer, Joanna Michałowska, Marta Przybyło, Małgorzata Pankowska-Dowgiało, Anna Pomorska, Dorota Sidor, Katarzyna Ziętal.
Dziękujemy za zaangażowanie wszystkim organizacjom biorącym udział w projekcie.