30.10.2025

VI Kongres Archiwów Społecznych „Historia, która włącza” – relacja

VI Kongres Archiwów Społecznych odbył się w dniach 24.10 – 26.10.2025 w Warszawie i na platformie kongres.cas.org.pl. Blisko 460 osób zarejestrowało się do udziału stacjonarnego i online.

Organizowany co dwa lata Kongres to najważniejsze wydarzenie w środowisku archiwów społecznych w Polsce. To święto archiwistyki społecznej i największe wydarzenie sieciujące archiwistów i archiwistki społeczne organizowane jest od 2015 roku; pierwsze trzy zorganizowała Fundacja Ośrodka KARTA, zaś od 2021 roku organizatorem Kongresów jest CAS.

Tegoroczna edycja odbyła się pod hasłem „Historia, która włącza” stawiając w centrum uwagi historie często nieznane lub pokazując je z rzadko podejmowanych perspektyw. Na kongresowej scenie wybrzmiały takie tematy, jak biografie zwierząt, wielokulturowość miasteczka zapisana w dawnych kronikach szkolnych czy miejski folklor robotniczych dzielnic pokazany w formie podróżującego spektaklu.

Partnerem VI Kongresu Archiwów Społecznych było Muzeum Warszawskiej Pragi – oddział Muzeum Warszawy. To pierwsza publiczna placówka muzealna na prawym brzegu Wisły. Prowadzi działalność wystawienniczą, edukacyjną i badawczą dotyczącą historii i przyszłości prawobrzeża Warszawy, skupiając się m.in. na temacie rzemiosła (pracownia PraRzemka) i realizując projekt Archiwum Historii Mówionej.

Poznaj program stacjonarny VI Kongresu Archiwów Społecznych
Poznaj program online VI Kongresu Archiwów Społecznych

Dzień 1 – Spacerem przez warszawską Pragę

Piątek upłynął na poznawaniu Pragi – prawobrzeżnej dzielnicy Warszawy, jej historii i współczesności. Dzięki Muzeum Warszawskiej Pragi mogliśmy wziąć udział w spacerach, spotkaniach i wizytach studyjnych w miejscach związanych z aktywizmem, wielokulturowością i współpracą ze społecznościami lokalnymi.
W porannym bloku odbyły się spacery poświęcone historii dzielnicy, działalności aktywistycznej, historii osób nieheteronormatywnych oraz trasa po robotniczym Grochowie i Kamionku. Uczestników i uczestniczki Kongresu mogli również zwiedzić Muzeum Warszawskiej Pragi.
Popołudnie to kolejne spacery, i spotkania z praskimi organizacjami – Centrum Wielokulturowym w Warszawie, Fundacją Twoja Pasja, Nowym Bazarem Różyckiego, FUNDACJĄ ZMIANA, kolektywem Praskie Babki i Centrum Sztuki Włączającej / Teatr 21 i niepowtarzalna okazja na poznanie oddolnych działań i niezwykłych osób, które angażują się w życie warszawskiej Pragi.

Na zakończenie pierwszego dnia odwiedziliśmy premierę wyjątkowej instalacji dźwiękowej „Głosy Grochowa”, która powstała w grupie warsztatowej działającej przy Domu Sztuki. W przestrzeni kultowego Bazaru Szembeka usłyszeliśmy opowieści i piosenki inspirowane historiami mieszkanek i mieszkańców Grochowa, dla których język polski nie jest pierwszym językiem.

Dzień 2 – Prezentacje archiwów społecznych, spotkania, warsztaty, sieciowanie

Drugi dzień rozpoczęliśmy od uroczystego powitania uczestników przez prowadzące Kongres: Karolinę Sakowicz, kierowniczkę Działu Projektów Kulturalnych oraz Joannę Michałowską, koordynatorkę współpracy z archiwami społecznym.

Następnie dyrektorki CAS – Katarzyna Ziętal i Joanna Łuba – przedstawiły działania Centrum Archiwistyki Społecznej oraz plany na przyszłość. W ramach ich wystąpienia Małgorzata Pańkowska-Dowgiało, pełnomocniczka dyrektorki ds. edukacji i wsparcia archiwów społecznych, zapowiedziała, startującą w 2026 roku pierwszą edycję programu dotacyjnego CAS „Dziedzictwo społeczne”.

Słowa powitania do uczestników Kongresu skierowali także Mateusz Adamkowski, dyrektor Departamentu Mecenatu Państwa w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oraz Katarzyna Kuzko-Zwierz i Ewelina Bartosik z Muzeum Warszawskiej Pragi – partnera Kongresu.

Następnie scenę przejęli archiwiści społeczni, którzy podzielili się z nami swoimi projektami wpisującymi się w hasło Kongresu „Historia, która włącza”.

W tej części poznaliśmy inspirujące projekty:

Prawobrzeżni – Muzeum Warszawskiej Pragi – prezentująca: Jolanta Wiśniewska
Cichy Memoriał – Saga Grybów – prezentujący: Kamil Kmak
Archiwum Defaworyzowanych Fundacja Centrum Logopedyczne – prezentujące: Agnieszka Płusajska-Otto, Katarzyna Węsierska
Tak tu się budowało – prezentujące: Magda Duszczyk, Adelina Gołębiowska
Tożsamość Głuchej Warszawy – prezentujący: Tomasz Adam Świderski
W Nowej Zelandii zaczyna się dzień – prezentująca: Martyna Wojtkowska
Wystawa (w)czasowa – prezentujące: Agnieszka Płusajska-Otto, Katarzyna Węsierska

Po prezentacjach odbyła się dyskusja z twórcami i sesja pytań i odpowiedzi.
Następnie uczestnicy wzięli udział w warsztatach edukacyjnych, spotkaniu z Ambasadorami Archiwistyki Społecznej: Mariuszem Bieciukiem, Justyną Makarewicz, Agnieszką Wargowską-Dudek.

Na zakończenie dnia obejrzeliśmy poruszający spektakl „Moje ręce krzyczą” w wykonaniu Olsztyńskiego Teatru Głuchych To teatralny manifest, który powstał na podstawie 15 rozmów przeprowadzonych z osobami czującymi przynależność do środowiska i kultury g/Głuchych.

Dzień 3 – Sieciowanie, prezentacje archiwów społecznych, warsztaty, pożegnanie

Ostatni dzień Kongresu otworzyliśmy spotkaniem sieciującym w formule Open Space Technology, które poprowadziła Ola Chodasz. W otwartej atmosferze rozmawialiśmy o najważniejszych sprawach archiwów społecznych, dzieląc się doświadczeniami, pomysłami oraz napotykanymi wyzwaniami.

Następnie na kongresowej scenie zaprezentowane zostały kolejne inspirujące projekty:

Osiedlowa Krowa. (Służew)ieckie historie – prezentująca: Maria Kuczyńska
Dawno temu w Glutendorfie – Teatr Ludowy na Głównej (Poznań) – prezentujący: Daniel Stachuła
Nasze dziedzictwo – kroniki szczuczyńskich szkół – prezentujący: Janusz Siemion
Miłość zapisana atramentem – prezentujący: Łukasz Żywulski
Shifters – biografie zwierząt odnalezione w archiwach – prezentujące: Marta Bogdańska, Anita Jarzyna
LES*ŚRODY. Cykl spotkań w Queermuzeum – prezentujące: Agnieszka Małgowska, Monika Rak
Przepisy na gościnność – prezentująca: Karolina Gołębiowska

Po prezentacjach odbyła się sesja pytań i odpowiedzi z twórcami.
Na zakończenie głos zabrała dyrektorka Centrum Archiwistyki Społecznej Katarzyna Ziętal, która podziękowała uczestnikom, prelegentom i całemu zespołowi CAS, uroczyście zamykając wydarzenie Historia, która włącza. VI Kongres Archiwów Społecznych.

Po tej części, uczestnicy i uczestniczki ponownie przenieśli się do dedykowanych sal, gdzie odbywały się warsztaty tematyczne. Zarówno w sobotę, jak i w niedzielę do wyboru były różne formy aktywności: warsztaty, spotkania edukacyjne oraz prezentacje w większych grupach:

„Utrwalona nieobecność” – queerowe archiwa
Nie tylko „Rambo”. Dlaczego warto wracać do kaset VHS?
Brakujący rozdział. Jak wspierać opowieści, których nie słychać?
Historie przycięte. Warsztaty z tworzenia zinów
Pamięć zmysłów
Lekcja Polskiego Języka Migowego i Kultury Głuchych
Ja w archiwum. Jak radzić sobie z historiami, które poznaję?
Pokoleniowość w archiwach
Historie z perspektywy zwierząt
Jak zabezpieczać ślady działalności archiwum w internecie?
Etnograficzne mapy bliskich terytoriów – historie, które łączą
Storytelling w archiwum społecznym
MAMY HISTORIĘ W DOMU! Obrazy świata w domowych filmach z kamer VHS

Dziękujemy za te trzy dni pełne rozmów, refleksji i wzruszeń – za poruszające projekty i wszystkie historie, które włączają.

Do zobaczenia w 2027 roku w Białymstoku!

Koordynacja Kongresu: Maria Mossakowska

Opieka merytoryczna: Joanna Łuba, Karolina Sakowicz

Zespół programowy-organizacyjny CAS: Agata Bujnowska, Ewa Hubar, Adriana Kapała, Andrzej Konopka, Monika Matusiak-Kondefer, Joanna Michałowska, Maria Mossakowska, Karolina Sakowicz, Dorota Sidor

Promocja Kongresu: Rafał Fąfara, Małgorzata Kurczewska, Marta Michalska, Iwona Oleszczuk-Jaźwiecka, Milena Ryćkowska, Aneta Zdziech

Wsparcie organizacyjne: Karolina Moczulak (koordynacja), Esila Adajewa, Michał Kikoła, Małgorzata Kudosz, Anna Łojko, Julia Sarnecka, Sylwia Szewczak, Michał Zadrzyński

Zespół programowo-organizacyjny Muzeum Warszawskiej Pragi: Ewelina Bartosik, Katarzyna Kuzko-Zwierz

Tłumaczenie na Polski Język Migowy: Marzena Kasperska, Julia Kulig, Kamil Noworyta, Katarzyna Głozak, Marta Kalinowska

Realizacja: MAKE Event

Fotografia: Adam Stępień / Ministerstwo Portretu

Video: Rafał Chojnacki / Peuna Qlatka

wszystkie wydarzenia