„Zanurz się w źródłach” – nowy magazyn do czytania na portalu Zbiory Społeczne!

Fotografia z wiejskiego wesela, kwiecisty półmisek czy wspomnienie opowiedziane przez babcię zainspirowały autorki, reporterki, badaczki do zbudowania niezwykłych historii ze zbiorami społecznymi w tle. W magazynie „Zanurz się w źródłach” na portalu Zbiory Społeczne znajdziemy eseje, mikroreportaże czy teksty popularnonaukowe, które zapraszają nas do odkrywania i tytułowego zanurzenia się w wielości źródeł dostępnych na portalu.

„Zanurz się w źródłach” to zachęta do sięgnięcia po zbiory archiwów społecznych – do przygotowania tekstów zaprosiliśmy osoby, które w twórczy sposób wplotły je w swoje opowieści. Powstały dzięki temu materiały mniej lub bardziej osobiste, reportażowe, popularnonaukowe, które nie tylko uczą nas czegoś o przeszłości, lecz także budują wrażliwość na losy tak pojedynczych osób, jak i całych społeczności. Zwracają uwagę na detal, w nieoczywisty sposób umiejscawiają wybrane zbiory archiwów społecznych na tle wielkiej i małej historii. Odkrywają przed nami historie niezwykłe, czasem zabawne, czasem trudne, za każdym razem tak samo zaskakujące.

W premierowej odsłonie magazynu „Zanurz się w źródłach” znajdziemy teksty takich autorek, jak reporterka Dorota Borodaj, dziennikarka Justyna Bryczkowska, kuratorka sztuki Marta Czyż, pieśniarka i badaczka muzyki wsi Ewa Grochowska czy badaczka dźwięków i pracowniczka Centrum Archiwistyki Społecznej Marta Michalska. To dopiero inauguracja naszego nowego magazynu, który w przyszłości będziemy systematycznie uzupełniać o kolejne premiery!

Co znajdziemy w „Zanurz się w źródłach”

Na inaugurację i pierwsze zanurzenie się w źródłach proponujemy osiem tekstów, które sięgają po szeroki wachlarz tematów.

Justyna Bryczkowska w tekście „Pierwsze stałe kino wiejskie otwierał sam minister” z prawdziwie detektywistycznym zacięciem gromadzi pojedyncze broszurki, legitymacje, afisze czy fotografie i rekonstruuje historię pierwszego stałego kina wiejskiego, jakie w 1950 roku otwarte zostało w gminie Bojdała niedaleko Zielonej Góry. Osadza to wydarzenie w szerszym kontekście rozwoju kinematografii na ziemiach polskich, co pozwala lepiej wyobrazić sobie doniosłość otwarcia kina wiejskiego, na które przyjechał sam ówczesny minister kultury i sztuki.

Z kolei Marta Czyż wydobywa ze zbiorów archiwów społecznych wytwory sztuki ludowej, takie jak obrazy Marii Magiery czy drewniane ptaszki – zabawki wytwarzane na terenie tzw. żywiecko-suskiego ośrodka zabawkarskiego. W tekście „Artystki i artyści ludowi w Zbiorach Społecznych” podkreśla wielką rolę sztuki ludowej w zachowaniu dziedzictwa kulturowego, lecz także pokazuje, w jaki sposób twórcy i twórczynie poprzez swoją pracę opowiadali i opowiadają swoje własne historie.

Dorota Borodaj w eseju o intrygującym tytule „Czerwone tabletki” dzieli się na wpół osobistą, na wpół reporterską opowieścią o historii „ziem odzyskanych”. Przedmioty znalezione w jej rodzinnym domu, fotografie wyszukane na portalu Zbiory Społeczne i własne wspomnienia z dzieciństwa splatają się w skomplikowaną, nierzadko trudną historię z okolic Kotli, Proboszczowa, Legnicy czy Pielgrzymki.

W premierowej odsłonie magazynu „Zanurz się w źródłach” znajdziemy także dwa eseje Ewy Grochowskiej. „Nietrwałe ślady, życiodajne słowa. O historii wiejskiej” to zaproszenie do zastanowienia się nad historycznymi okruchami, które pozostają po poprzednich pokoleniach. Tytułowe ślady, szczególnie w kontekście historii wsi, stają się bezcennym materiałem pozwalającym opowiedzieć bogatą historię prac, rytuałów, muzyki czy życia codziennego. Z kolei poprzez pytanie „O czym opowiadają (albo milczą) fotografie” autorka opisuje w drugim tekście gest przeglądania pozornie przypadkowych zdjęć i odkrywania intrygujących detali – rys, przedarć, nieudanych prób retuszu, rozmazanych dopisków na odwrocie.

Wreszcie, wśród tekstów magazynu „Zanurz się w źródłach” znajdziemy historyczne impresje Marty Michalskiej, które znać możecie z cyklu „Poznaj zbiory społeczne” w mediach społecznościowych Centrum Archiwistyki Społecznej. Tutaj, teksty zostały przeredagowane i nieco rozszerzone, a ich celowo krótka forma nie tylko oferuje szybką lekturę, lecz przede wszystkim zachęca do odtworzenia gestu przeszukiwania portalu Zbiory Społeczne. Każdy i każda z nas może wejść na portal i odkryć tam fascynujące materiały – czy będą to zdjęcia z otwarcia kortu tenisowego w Koninie w 1977 roku, czy tajemnicza fotografia trzech kobiet z początku XX wieku.

• 

• 

• 

Zbiory społeczne jako inspiracja

Magazyn „Zanurz się w źródłach” powstał, ponieważ chcemy pokazać, że zbiory archiwów społecznych stanowią niewyczerpany zasób inspiracji.

Różnorodność tematów i stylów pozwala zanurzyć się w bogactwie materiałów gromadzonych staraniem archiwów społecznych – w magazynie znajdziemy zarówno impresje na temat konkretnego źródła jak i bardziej przekrojowe spojrzenie na dany wycinek historii. Teksty pomagają nam przyjrzeć się konkretnym materiałom: zajrzeć na drugą stronę fotografii w poszukiwaniu dopisków, wsłuchać się we wspomnienia zachowane dzięki relacji historii mówionej, zastanowić się nad znaczeniem przedmiotów codziennego użytku, które zazwyczaj niewidzialne, mogą nieść w sobie historię czyjegoś życia.

Zdarza się, że trafimy na źródło, które rodzi w nas więcej pytań niż odpowiedzi. Kim są osoby na zdjęciu? Co mówi nam pieczątka na dokumencie, której tusz na poły zdążył się już rozmazać? Jak brzmi głos osoby, która w nagraniu wywiadu historii mówionej opowiada o wspomnieniach z dzieciństwa – jest radosny, zatroskany, a może drży od wzruszenia? 

Zadawanie sobie tego rodzaju pytań to trening uważności i wrażliwości na historie ludzi, których życie i doświadczenia poprzedzają nasze własne. Czasem, odpowiedzi będą krótkie, zdawkowe, urywane. Innym razem, jedno zdjęcie czy jeden przedmiot uruchomi szeroką opowieść o przemianach społeczno-kulturowych w danym regionie.

Zachęcamy do lektury, lecz także do samodzielnego odkrywania materiałów na portalu Zbiory Społeczne. Śladem autorek zapraszamy do wyszukiwania, przeglądania, przesłuchiwania. Aktualnie na portalu Zbiory Społeczne znajduje się ponad 170 000 materiałów – zdjęć, skanów dokumentów, nagrań relacji historii mówionej i wielu innych – udostępnianych przez ponad 270 archiwów społecznych ze wszystkich zakątków Polski. Zanurz się w źródłach!

---

Zespół magazynu „Zanurz się w źródłach”

Redaktorka prowadząca
Ewa Majdecka

Zespół redakcyjny
Małgorzata Kudosz
Marta Michalska
Iwona Oleszczuk-Jaźwiecka

Zespół projektowy i developerski
Szymon Adamiak
Agata Haras Martins
Michał Kikoła
Filip Makowiecki
Aneta Zdziech