Pamięciownik w Wielopolu Skrzyńskim
rynek
18–22 lipca 2025
Partnerem lokalnym Pamięciownika w Wielopolu Skrzyńskim jest Kantorówka Ośrodek Dokumentacji i Historii Regionu Muzeum Tadeusza Kantora w Wielopolu Skrzyńskim.
Wielopole Skrzyńskie, malowniczo położone wśród wzgórz, to miejsce o bogatej historii sięgającej XI wieku. Jest to dawna własność biskupów lubuskich i znamienitych rodów, takich jak Kamienieccy czy Zborowscy, a także Skrzyńscy, którym miejscowość zawdzięcza swój drugi człon. Przez miasto przebiegał „trakt węgierski”, istniał tu gród obronny i zamek, a jego wielokulturowy charakter, kształtowany przez obecność Tatarów, kolonistów niemieckich i społeczności żydowskiej, znacząco wpłynął na bogactwo lokalnych tradycji i legend.
Wielopole tętniło życiem – katolickie procesje z chorągwiami i barwnymi strojami ludowymi przeplatały się z żydowskimi obrzędami i modlitwami, odprawianymi przy blasku świec, w tradycyjnych czarnych chałatach i lisich czapkach.
Niektóre tradycje przetrwały do dziś – odbywają się tu procesje z banderią konną w Święto Matki Boskiej Zielnej, dożynki z korowodem i wielkanocne bębnienie na Rezurekcji. W niedzielę wielkanocną wszyscy udają się na Meus – na który wzywa legendarny „bęben Sobieskiego”. Procesją podążają na Wzgórze św. Jana i Cmentarz Choleryczny śpiewając Pieśń do św. Rozalii, by chroniła miasteczko przed wszelką zarazą.
Choć wojny, rabacja, epidemie i pożary osłabiły znaczenie Wielopola, jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym działało tu ponad 60 sklepów, mleczarnia, tartak, młyn, 6 masarni, 3 szynki i gospoda. Piętno odcisnęły dramaty XX wieku: front II wojny światowej, zagłada ludności żydowskiej, a potem tragedia z 1955 r., gdy w pożarze baraku szkolnego zginęło 58 osób. Te wydarzenia głęboko zapisały się w pamięci mieszkańców.
We wspomnieniach pojawia się także Kuźnia u pana Brzozy i budynek Ochronki. w której Siostry Michalitki prowadziły dzienną opiekę nad dziećmi i zawsze wystawiano Jasełka. Wszyscy pamiętają Praktyczną Panią – wielopolski klub dla kobiet, gdzie uczono szycia i innych robótek. W Jedynce u pani Szelągowej można było kupić marmoladę i masło zawinięte w szary papier. W niedzielę obowiązkowo oglądano westerny w kinie Wielopolka, potem chodziło się na „śledzika w Gospodzie”. Cukierki na sztuki dzieci kupowały w „sklepiku u Porębiny”, chłopaki wieczorami biegali do Sikornika na ognisko. W domu kultury lokalny zespół estradowy grał Karnawałową Tarantelę, odbywały się potańcówki później dyskoteki. Tu kwitło życie kulturalne i powstawały kultowe, miejscowe zespoły jak Męski Chór Rolników im. Stanisława Świerada, który przetrwał do dnia dzisiejszego i jest dumą Wielopola.
Co jeszcze pozostało z tamtych lat?
Charakterystyczny układ rynku, piękna typowa dla ówczesnych miasteczek zabudowa, wspaniała, wielowiekowa historia i cenne zabytki przypominają do dziś o dawnym charakterze tego miejsca. Wielkie nazwiska tu urodzonych jak malarz i reżyser Tadeusz Kantor, malarka z Montparnass Stefania Ordyńska czy satyryk Marcin Daniec do dziś przyciągają do Wielopola Skrzyńskiego badaczy, artystów, miłośników sztuki i turystów.
„Pamięciownik” w Wielopolu Skrzyńskim można odwiedzić w następujących godzinach:
-
18 lipca (piątek), godz. 12.00–18.00
-
19 lipca (sobota), godz. 9.00–15.00
-
20 lipca (niedziela), godz. 14.00–20.00
-
21 lipca (poniedziałek), godz. 9.00–15.00
-
22 lipca (wtorek), godz. 12.00–18.00
Wydarzenia towarzyszące
18 lipca, godz. 17.00
Kantorówka (sala projekcyjna)
„Moja rodzina – moje korzenie” – warsztaty genealogiczne z Archiwum Państwowym w Rzeszowie
Uczestnicy i uczestniczki zajęć będą mogli dowiedzieć się, czym jest genealogia, jak rozpocząć fascynującą podróż w poszukiwaniu własnych korzeni i jak stworzyć drzewo genealogiczne. Dowiemy się także, jak przechowywać, porządkować i opisywać domowe zbiory, oraz jak prawidłowo tworzyć ich kopie cyfrowe.
Warsztaty poprowadzi Marek Gieroń, Kierownik Oddziału III – Udostępniania Zasobu Archiwalnego Archiwum Państwowego w Rzeszowie.
Wstęp wolny!
19 lipca, godz. 17.00
pawilon „Pamięciownik” na rynku
„Klezmerski Koncert Muzyki Świata”, Warsaw Klezmer Band
Na wielopolskim rynku, tuż obok miejsca, gdzie stała niegdyś synagoga, wybrzmi muzyka dawnych mieszkańców Wielopola Skrzyńskiego. Życie społeczności polskiej i żydowskiej w Wielopolu Skrzyńskim zostało brutalnie przerwane w czasie II wojny światowej, gdy w 1942 roku wielopolscy Żydzi zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu a 42 starsze osoby rozstrzelane przez Niemców na miejscowym Kirkucie.
Wystąpią: Przemysław Skałuba (klarnet, duduk, saksofony), Rafał Grząka (akordeon), Konrad Kubicki (kontrabas).
20 lipca, godz. 12.15
miejsce zbiórki: Kantorówka
spacer śladami Tadeusza Kantora
Poznamy Wielopole Skrzyńskie – galicyjskie, dwukulturowe miasteczko – z nowej perspektywy.
Zaczniemy w Kantorówce, miejscu narodzin Tadeusza Kantora. Przejdziemy do zabytkowego kościoła pw. N.M.P. Wniebowziętej, gdzie artysta inspirował się szopkami bożonarodzeniowymi czy wielkanocną adoracją Grobu Pańskiego, by w 1983 roku wystawić tam sztukę „Wielopole, Wielopole”. Przez rynek i cmentarz dotrzemy na Wzgórze św. Jana Nepomucena.
Spacer poprowadzi Irena Walat – kierowniczka Kantorówki, badaczka biografii Tadeusza Kantora i historii rodziny artysty, a także samego Wielopola Skrzyńskiego.
22 lipca (wtorek), godz. 17.00
pawilon „Pamięciownik” na rynku
„Wielopolan portret własny” wystawa kończąca projekt „Pamięciownik”, na której zobaczymy zgromadzone materiały i fotografie. Przeniesiemy się do świata naszych babć i dziadków, wspominać będziemy czasy, miejsca i wydarzenia które bezpowrotnie minęły.
„To były piękne dni” koncert zespołu Innymi Słowy
Usłyszymy najpiękniejsze polskie piosenki, te z ubiegłego stulecia i współczesne. Dobrze znane i lubiane. Opowiadające ludzkie historie ukryte w każdym rodzinnym albumie.
Wystąpią: Anna Gąsior-Gunia (wokal, skrzypce), Mariola Świętoń (wokal, skrzypce), Patrycja Kośkiewicz (flet poprzeczny), Dominik Gunia (flety barokowe, flet poprzeczny, kontrabas), Tomasz Cudecki (gitara akustyczna), Adrian Strzałka (instrumenty perkusyjne), Kamil Bochenek (pianino, akordeon).
„Pamięciownik” w Wielopolu Skrzyńskim realizują: Irena Walat (kierowniczka Kantorówki) i Sylwia Zapał (instruktorka Kantorówki)
„Pamięciownik” to mobilny pawilon, który jeździ po Polsce, i w którym mieszkańcy i mieszkanki poszczególnych miejscowości samodzielnie tworzą wystawy – na bazie własnych zdjęć i opowieści. Jego ideą „Pamięciownika” jest pokazanie, że historie rodzinne, bliskie, prywatne są ważne i są częścią większej historii – sąsiedztwa, danej miejscowości czy regionu.