„Pamięciownik” – wystawy w całej Polsce

W 2025 roku mobilny pawilon wystawienniczy „Pamięciownik” po raz pierwszy ruszy w Polskę. W odwiedzanych miejscowościach powstaną wystawy o ich historii, stworzone na podstawie wspomnień i zdjęć przyniesionych przez mieszkańców i mieszkanki. To szansa na integrację i zainspirowanie do działania na rzecz wspólnej historii!

Trasa Pamięciownika w 2025 roku:

6–10 lipca: Brwinów (woj. mazowieckie)
12–16 lipca: Pszczyna (woj. śląskie)
18–22 lipca: Wielopole Skrzyńskie (woj. podkarpackie)
25–29 lipca: Wiżajny (woj. podlaskie)
31 lipca – 4 sierpnia: Góra Kalwaria (woj. mazowieckie)

Wnętrze pawilonu to przestrzeń, którą przekazujemy mieszkankom i mieszkańcom, aby wspólnie tworzyli w niej wystawy o przeszłości swoich miejscowości. Na wystawy złożą się ich wspomnienia i prywatne, rodzinne zdjęcia. Pomysł na to działanie to zarazem odzwierciedlenie idei, jaka stała za powstaniem Centrum Archiwistyki Społecznej – czyli inspirowanie społeczności do zapisywania i opowiadania własnej historii oraz wspieranie ich w tych działaniach.

Poznaj miejscowości, które odwiedza „Pamięciownik”

Pod koniec ubiegłego roku ogłosiliśmy otwarty nabór na partnerów lokalnych projektu, czyli organizacje lub instytucje, które od niedawna prowadzą – lub chcą prowadzić – archiwa społeczne w swoich miejscowościach. Dostaliśmy aż 50 zgłoszeń z całej Polski. W pierwszej edycji projektu wybraliśmy 5 z nich: latem 2025 „Pamięciownik” zagości w Brwinowie, Pszczynie, Wielopolu Skrzyńskim, Wiżajnach i Górze Kalwarii.

Wystawie powstającej w pawilonie w każdej miejscowości będzie towarzyszył bogaty program wydarzeń, przygotowany przez partnerów lokalnych we współpracy z Centrum Archiwistyki Społecznej. Będą to między innymi koncerty plenerowe, spacery z przewodnikiem, warsztaty dla mieszkańców czy pokazy filmów.

Jak działa „Pamięciownik”?

Jeszcze przed przyjazdem „Pamięciownika”, wspólnie z lokalnymi partnerami będziemy zachęcać mieszkanki i mieszkańców do przeszukania domowych archiwów i wyboru zdjęć, na których została utrwalona prywatna, osobista historia ich miejscowości. Może na zdjęciach będą widoczne budynki fabryki i robotnicy wychodzący z pracy, może legendarna w miasteczku lodziarnia, przed którą w upalne dni ciągnęła się kolejka dzieci, może kąpielisko nad rzeką, gdzie młodzież chodziła na wagary. W „Pamięciowniku” będziemy wykonywać kopie przyniesionych przez mieszkańców i mieszkanki zdjęć i wspólnie z nimi umieszczać je na wystawie. Każda osoba odwiedzająca będzie mogła także dodać swoje zapisane na kartce wspomnienia, związane ze zdjęciami przyniesionymi przez siebie lub sąsiadki i sąsiadów.

Nowe archiwa społeczne w odwiedzanych miejscowościach

Jednym z założeń projektu „Pamięciownik” jest przyjazd do miejscowości, w których nie ma jeszcze archiwum społecznego lub istnieje ono od niedawna. Wierzymy, że zgromadzone na wystawie materiały – kopie zdjęć, wspomnienia spisane na kartkach – mogą stać się punktem wyjścia do założenia archiwum społecznego lub wzbogacenia już gromadzonych zbiorów. Z czasem zbiory te będą mogły być udostępniane na prowadzonym przez nas portalu Zbiory Społeczne.

Mamy nadzieję, że energia „Pamięciownika” zostanie w miejscowościach na dłużej, zainspiruje mieszkańców i mieszkanki do włączenia się we wspólne opowiadanie przeszłości swojej miejscowości. Każda z wystaw będzie inna, zakłada wielość perspektyw i wspomnień na temat podobnych wydarzeń; jednocześnie, dzięki temu wspólnemu działaniu, zacieśnią się więzy między ludźmi, dla których dana miejscowość stała się domem.

„Pamięciownik” to projekt zaplanowany na wiele lat. W kolejnych edycjach mamy nadzieję odwiedzać coraz więcej miejscowości w całej Polsce.

Do zobaczenia na trasie!

Projekt „Pamięciownik”

koncepcja: Agata Bujnowska, Joanna Łuba, Karolina Sakowicz

realizacja: Agata Bujnowska, Maria Mossakowska, Karolina Sakowicz

koordynacja: Karolina Sakowicz

projekt pawilonu „Pamięciownik”: Kolektyw SENNA – Tomasz Chwiałkowski, Agata Korba, Sebastian Kucharuk
współpraca: Natalia Romik

produkcja pawilonu „Pamięciownik”: Artmontage – Alena Trafimava, Aleksander Trafimau

promocja: Marta Michalska, Iwona Oleszczuk-Jaźwiecka (kier.), Milena Ryćkowska, Aneta Zdziech

partnerzy pierwszej edycji projektu:

Biblioteka Publiczna im. Wacława Wernera w Brwinowie
Gminna Biblioteka Publiczna w Wiżajnach
Ośrodek Dokumentacji i Historii Regionu Kantorówka w Wielopolu Skrzyńskim
Ośrodek Kultury w Górze Kalwarii
Urząd Miejski w Pszczynie

Pawilon „Pamięciownik” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego